تاریخچه اجمالی وب:
ایده اولیه در مورد تارِ گیتی‌گستر (WWW) به سال ۱۹۸۰ برمی‌گردد؛ زمانی که در شهر سرن سوئیس، “تیم برنرزلی” شبکه “ENQUIRE” را ساخت که به “Enquire Within Upon Everqthing CSS” اشاره داشت و هم‌نام کتابی بود که وی از جوانی خود به یاد داشت. اگرچه آنچه وی ساخت با وب امروزی تفاوت‌های زیادی دارد اما ایده اصلی در آن گنجانده شده است و حتی برخی از این ایده‌ها در پروژه بعدی برنرزلی پس از WWW یعنی وب معنایی به کار گرفته شد.^۱

تیم برنرزلی، طراح وب

در مارس ۱۹۸۹، برنرزلی یک پیشنهاد را نوشت که به ENQUIRE اشاره داشت و یک سیستم اطلاعاتی پیشرفته را توصیف کرد. وی با کمک “رابرت کایلا”، پیشنهاد طراحی تور جهان گستر را در ۱۲ نوامبر ۱۹۹۰ ارائه کرد. اولین مرور وب جهان از سوی برنرزلی با عنوان ”NEXTcube” مورد استفاده قرار گرفت و وی اولین مرورگر وب و تور جهان گستر را در سال ۱۹۹۰ طراحی کرد.^۲

تولد وب ۲
به تدریج کاربران با انبوهی از اطلاعات رو به رو شدند که خود یک مشکل محسوب می‌شد. باید راه حلی پیدا می‌کردند. از این جا بود که کم‌کم  “نرم افزارهای مبتنی بر وب” به کمک کاربران آمدند.

نرم افزارهای مبتنی بر وب محیط وب را از صفحات ساده تبدیل به دنیایی چند بعدی کرده‌اند که امکان ارتباطات فردی و کارهای گروهی را فراهم کرده است. شبکه‌های اجتماعی به سرعت به وجود آمدند و با استقبال گسترده کاربران رو به رو شدند.

یکی از بهترین تعاریف وب ۲ این است که وب تبدیل به بستری شده که می‌توان همه جور نرم افزاری را بر پایه آن ساخت تا کاربران فارغ از نیاز به نصب آن بر روی کامپیوتر شخصی خود بتوانند از هر جایی به آن‌ها دسترسی داشته باشند؛ شاید بهترین تعبیر برای وب ۲، وارد کردن کاربر سایبری برای مشارکت در اکثر برنامه‌های اینترنتی است تا کاربر در کنار دیگر اعضا بتواند نظرات و یا خواسته‌های خود را در فضای وب اعمال کند.^۳

به عنوان مثال Wikipedia یک سایت وب ۲ است، یک دایره المعارف که ظاهرا هیچ مولف خاصی ندارد و با نیروی کاربرانش گسترش پیدا می کند، اما دایره‌المعارف بریتانیکا یک سایت وب ۱ محسوب می‌شود، زیرا تعداد محدودی مولف هستند که مقالات این سایت را به روز می‌کنند و بر روی سایت قرار می دهند.

وب ۳
هنوز مدت زیادی از اظهارات Dale Dougherty درباره وب ۲ نمی گذرد. این ایده در آغاز چندان جدی نبود تا اینکه در اواخر سال ۲۰۰۵ نخستین کنفرانس درباره وب ۲ برگزار و روشن شد که این استاندارد با خود انقلابی به همراه دارد.

وب ۲ آمد تا هر کجا که به اشتراک گذاری داده‌ها لازم است به ما کمک کند و نتیجه آن را در بلاگ‌ها، دایره المعارف‌های اینترنتی و RSS feedها می‌بینیم کهWikipedia ،MySpace و YouTube نمونه‌های عملی آنها هستند. از آنجا که این استاندارد جنبه‌های گوناگونی را پوشش می‌دهد هنوز ارزش و سودمندی آن برای برخی روشن نیست. ما ناگزیریم که تاریخچه وب را به دو بخش تقسیم کنیم: امروز که وب ۲ را داریم و دیروز که از وب ۱ استفاده می‌کردیم.

اکنون پرسش این است که وب ۳ دیگر چیست؟
البته هنوز خیلی زود است که بخواهیم با قاطعیت درباره آن صحبت کنیم. حتی وب ۲ هنوز از برخی جنبه‌ها در حال پیشرفت است. اما هیچ شکی نیست که همین حالا نیز فناوری‌های تازه شبکه در دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت‌های پیشرو در دست بررسی و پایه‌گذاری‌اند.

اگر به وبلاگ‌ها سری بزنید می‌بینید که گفتگو بر سر نسل بعدی بسیار داغ است. برای بسیاری، وب ۳ یعنی “Semantic Web”. این عبارت را Tim Berners- Lee یعنی همان کسی که سنگ بنای وب را گذاشت مطرح کرده است. Semantic Web یا وب مفهومی جایی است که ماشین‌ها صفحات وب را همانگونه که ما می‌خوانیم می‌خوانند و موتورهای جستجو می‌توانند بهتر درون وب کاوش کرده و نتایج دقیق‌تری ارائه کنند.

آینده وب

“نوا اسپیواک” یکی از مدیران شرکت “Radar Netwroks” می‌گوید: «وب ۳ مجموعه‌ای از استانداردهاست که فضای وب را به یک بانک اطلاعاتی بزرگ تبدیل می‌کند.»^۴

وب ۳ به زبان ساده
وب ۳ چه شکلی خواهد داشت؟ کسی نمی‌داند اما امکانات زیر را باید محتمل بدانیم:

* وب مفهومی
یک فضای وب است که کامپیوترها می‌توانند در آن مانند ما صفحه‌های وب را بخوانند. کافی است از کامپیوتر بخواهید برنامه شما را با چیزی مثلا یک پزشک یا پرواز هواپیما تنظیم کند.

 * وب سه بعدی
فضایی است که می‌توانید بدون نیاز به حرکت از پشت کامپیوتر، درون آن قدم بزنید و ساختمان‌های آن را بازدید کنید.

* وب رسانه‌ای
فضایی است که می‌توانید با یک فایل رسانه‌ای فایل‌های دیگر را جستجو کنید. برای نمونه تصویری از یکی از نقاشی‌های مورد علاقه خود را به کامپیوتر می‌دهید و او تصاویر و فیلم‌های مرتبط با آن را پیدا می‌کند.

* وب فراگیر
یک فضای وب است که همه جا وجود دارد؛ روی کامپیوتر شخصی، روی کامپیوتر جیبی، روی تلفن همراه و حتی روی لباس‌تان. حتی با ارتباط پنجره‌های اتاق‌تان و دریافت وضعیت هوا، پنجره‌ها در زمان لازم باز و بسته می‌شوند.^۵

اظهارات متخصصین و مسؤلین شرکت‌های بزرگ سایبری درباره وب ۳
تیم برنزلی ـ مخترع وب ـ در ماه می سال ۲۰۰۶ گفت:
«مردم مدام می پرسند وب ۳ چیست؟ من فکر می‌کنم وقتی شما تعداد زیادی کاغذ کالک را روی هم می گذارید همه چیز ناهموار و چین خورده شده، مبهم به نظر می‌رسد. وب ۲ و دسترسی به وب مفهومی، سراسر حجم عظیم اطلاعات را یکپارچه می کند، شما دسترسی غیر قابل باوری به منابع اطلاعاتی خواهید داشت.^۶

در ماه می سال ۲۰۰۶ از “اریک اشمیت” ـ مدیر گوگل ـ خواسته شد تا وب ۲ و وب ۳ را تعریف کند. او پاسخ داد:
«اگر بخواهید که حدس بزنم که وب ۳ چه خواهد بود، خواهم گفت که “وب ۳″ راهی متفاوت در ساخت اپلیکیشن‌ها است. پیش بینی من این است که وب ۳ در نهایت در قالب اپلیکیشن‌هایی تحقق می‌یابد که تکه‌ای از یکدیگرند. شماری از ویژگی‌های آنها از این قرار است: اپلیکیشن‌های نسبتا کوچک، اطلاعات توده‌ای، اپلیکیشن‌ها روی هر وسیله‌ای اعم از پی سی یا تلفن همراه قابل اجرا، اپلیکیشن‌های بسیار سریع و بسیار قابل کاستومایز و اپلیکیشن‌های توزیعی خواهند بود، به صورت لفظ به لفظ؛ با شبکه‌های اجتماعی، با ایمیل. شما به فروشگاه نمی روید تا آنها را بخرید… آنها نوع بسیار متفاوتی از اپلیکیشن‌ها خواهند بود که ما هرگز در محاسباتمان ندیده‌ایم.^۷

در نوامبر سال ۲۰۰۶، جری یانگ ـ بنیانگذار و رئیس یاهو ـ گفت:
«وب ۲ خوب مستند شده و درباره آن سخن گفته اند، نیروی اینترنت با امکاناتی که در مرحله شبکه می توان انجام داد به نقطه بحرانی رسیده است. ما همچنین از چهار سال قبل شاهد ابزارهای قدرتمند هستیم، همچنین راه های قدرتمند تعامل با شبکه را نه تنها در سخت افزار مانند کنسول های بازی و ابزارهای همراه، بلکه حتی در شاخه نرم افزار مشاهده می کنیم. شما لازم نیست که متخصص کامپیوتر باشید تا یک برنامه ایجاد کنید. ما می بینیم که توسعه بزرگ در وب ۲ و وب ۳، به وسیله مانیفست صورت می گیرد، یک اشتراک حقیقی میانی… تمایز میان حرفه ای، نیمه حرفه ای، و مصرف کنندگان محو می شود. ایجاد یک شبکه، تجارت و اپلیکیشن ها را نتیجه می دهد.^۸

نوآوری هایی که با وب ۳ پیوند خورده اند

* تبدیل وب ۳ به یک دیتابیس
اولین قدم به سوی وب ۳ ظهور “داده وب” است؛ ساختاری که اسناد در وب منتشر می شوند. فرمت های قابل استفاده، قابل کنترل و قابل جستجو همچون RDF، ICDL و microformats رشد اخیر تکنولوژی SPARQL استانداردی برای زبان جستجو و API یی برای جستجوی سراسر RDF، دیتابیسی توزیعی روی وب فراهم کرده است.

داده وب مرحله جدیدی از داده های یکپارچه و اپلیکیشن های مشارکتی را فعال کرده و داده ها را قابل دستیابی باز و قابل پیوند همچون صفحات وب ساخته است. داده وب اولین قدم از راهی است که به سوی وب کاملا مفهومی می رود.

در مرحله داده وب، تمرکز بیشتر بر روی تبدیل فرمت داده های در دسترس به RDF است. وب مفهومی کامل، مرحله ای از وب است که تمام پهنای داده های فرمت شده و سنتی که قالب بندی نشده اند یا محتواهای نیمه فرمت شده، (همچون صفحات وب، اسناد و مانند آن) باید در دسترس RDF و OWL که فرمتهای مفهومی هستند، قرار گیرد. اجزای تمپلت وبسایت ها باید قابل استفاده مجری وب ۳ باشد تا بیشتر بتواند اطلاعات جامعی درباره محتوای سازمان یافته وبسایتها به دست آورد.

* سیر تکاملی به سوی هوش مصنوعی
همچنین وب ۳ مسیر تکاملی وب را که به هوش مصنوعی منتهی می شود توصیف می کند؛ مسیری که وب را به شکل یک شبه انسان تبدیل می کند. برخی شکاکان معتقدند که این تصوری دست نیافتنی است. در هر صورت کمپانی‌هایی همچون آی بی ام و گوگل در حال تکمیل تکنولوژی‌های جدیدی هستند که اطلاعات شگفت انگیزی به دست می‌آورد، مانند پیش بینی موسیقی از طریق اطلاعاتی که روی وبسایت‌های موزیک موجود است. اینجا همچنین بر روی اینکه نیرویی که وب ۳ را به حرکت در خواهد آورد مناقشه است؛ آیا سیستم های باهوش خواهند بود یا هوشمندی از یک نوع سازمان دهی بیشتر پدیدار خواهد شد.

* وب مفهومی
در رابطه با مدیریت هوش مصنوعی، وب ۳ می تواند تحقق و توسعه وب مفهومی باشد. تحقیقات علمی در جهت گسترش نرم افزار برای استدلال بر مبنای منطق تعریفی و عوامل هوشمند پیش می‌رود؛ بنابراین اپلیکیشن‌ها می توانند عملیات استدلال منطقی را با استفاده از مجموعه قوانین منطق انجام داده و ارتباط میان مفهوم و داده روی وب را بیان کند.

* حرکت تکاملی به سوی سه بعدی
احتمال دیگر برای وب ۳ این است که مسیر سه بعدی را طی کند، که از سوی کنسرسیوم وب سه بعدی پشتیبانی می‌شود. این ممکن است وب را به یک دوره فضای سه بعدی وارد کند؛ مفهومی که به آینده Second Life مرتبط است.

* وب اجرایی چند لایه
وب ۱ فقط قابل خواندن بود، وب با تولید محتوا همراه بود و با آنچه که سایت ارائه می کرد سازمان می یافت، اما وب ۲ به صورت “خواندنی ـ نوشتنی” توسعه یافت و کاربران نقش فعالی به عهده گرفتند. وب ۳ می تواند این مرحله را با اجازه دادن به انسانها برای تغییرات در سایت و منابع آن بیشتر ادامه دهد. با نمای رشد ثابت قدرت رایانه، این غیر قابل باور نیست که نسل بعدی سایت ها مجهز به منابعی شوند که کد مشارکتی کاربران بر روی آنها اجرا شود.

*تکنولوژی مشارکتی مقادیر
مفهوم وب ۳ شامل مفهومی از وب است که “دنیای واقعی” را وب با احساس بازسازی می کند. وب ۳ به این معنا پایان حلقه یکپارچه سازی تکنولوژی ها برای شبکه های دیجیتال است و پردازش، هضم و غیر قابل تجرید ساختن “دنیای واقعی” نوین است. در این معنا وب ۳ بیولوژیکال، دیجیتال آنالوگ وبی خواهد بود که در آنجا اطلاعات از مجموعه ای از مقادیر دیجیتال آمیخته با حواس ساخته می شوند و به وسیله میانجی های آنالوگ به دنیای واقعی پیوند خورده اند.

* پیشنهاد توسعه تعریف
“نوا اسپیواک” وب ۳ را به عنوان سومین دهه وب (۲۰۲۰-۲۰۱۰) تعریف می کند؛ دوره ای که تعداد زیادی از تکنولوژی های بزرگ تکمیلی همزمان به مرحله جدیدی از کمال خواهند رسید. از جمله؛ دگرگونی شکل وب به شبکه اپلیکیشن ها و محتواهای جداگانه که یکپارچه و قابل مشارکت می شوند؛ اتصالات همه جا حاضر، پذیرش پهنای باند، اینترنت همراه و ابزارهای همراه در دسترس خواهند بود.

سخن آخر:
اگر چه تا به حال درباره وب ۳، مسائل فنی و احتمالات و آرزوهای بشری سخن به میان آمده و هیچکس از اهداف نهایی وب ۳ چیزی نگفته است، لکن با توجه به مسائل فنی و اظهاراتی که اشخاص مطرح اعم از متخصصان فنی عرصه سایبری و متفکرین این عرصه به میان آمده است، وب ۳ عرصه‌ای برای رصد لحظه به لحظه اشخاص، کنترل رفتار و هدایت انسان بنابر هوش مصنوعی و ربات‌های برنامه ریزی شده است.

با توجه به ویژگی‌های پیش روی کاربران در عرصه وب ۳، انسان عملا با ورود به وب ۳، خود را در درون فضای مجازی دیده و امکان جدا شدن از این فضا بسیار سخت به نظر می‌رسد؛ بنا بر اظهارات متخصصین سایبر، برای وارد شدن به عرصه وب ۳ نیاز به بسترها و ظرفیت‌هایی است که تا ایجاد نشود، نمی‌توان از وب ۳ استفاده کرد. به تعبیر دیگر اگر بخواهیم با مثالی درباره وب ۳ صحبت کنیم، مثال میان نحوه اتصال به اینترنت از طریق دایل آپ و ای دی اس ال شاید بهترین تعبیر باشد. کاربر سایبری برای مشاهده آن‌لاین تصاویر ارسالی نیاز به پهنای باند و سرعت بالا دارد و این ویژگی با اتصال دایل آپ به اینترنت قابل استفاده نیست؛ بنابراین باید از روش‌های دیگری همچون اینترنت پر سرعت استفاده کرد.

حال اگر وب ۳ در هر مکانی قابل استفاده باشد، این مسئله حاکی از کنترل این فضا از سوی وب ۳ است به گونه‌ای که تمام زندگی فرد مورد نظر تحت تأثیر عرصه وب ۳ قرار گرفته است و شخص برای تسهیل کارهای خود ناچار است از وب ۳ استفاده کند؛ لذا بر اساس خواسته‌های هوش مصنوعی هدایت شده و از طریقی که هوش مصنوعی برای او انتخاب می‌کند، به خواسته‌ها و کارهای خود می‌رسد.

از سوی دیگر، در عرصه وب ۳ بشر به صورت کامل وارد فضای سایبر خواهد شد و تنها به واسطه هدف گذاری و مدیریت وب ۳ کنترل می شود.

از زاویه دیگر، با توجه به ویژگی‌های جذاب و خیره کننده وب ۳، احتمالا معنای واقعی زندگی دوم “Second Life” برای تمامی کاربران سایبری وب ۳ ملموس شده و فرد بیش از پیش در عرصه سرگرمی‌های فضای سایبری غرق می‌شود و مجالی برای اعمال دیگر پیدا نخواهد کرد.